Biuro Projektu: Polskie Stowarzyszenie Szczęśliwych Emerytów
z siedzibą w Legnicy, ul. Witelona 10 p.307, 59-220 Legnica,
tel. 604184190, e-mail:psszelegnica@vip.wp.pl ,barbara-galant@wp.pl
www.ukaszz7.sg-host.com
www.facebook.com/Polskie-Stowarzyszenie-Szczęśliwych-Emerytów
Starość jest tym etapem w życiu człowieka, który potocznie kojarzy się ze spadkiem
sił, zniedołężnieniem, biedą i biernością. Jest to czasami nawet kilkudziesięcioletni okres
w życiu, po którym nie ma już następnego. Taka perspektywa nie nastraja optymistycznie
i wielu seniorów prezentuje postawę pełną zniechęcenia, pesymizmu i niechęci do
jakiejkolwiek działalności w starości. Postawa taka jest przejawem niezdrowego podejścia do
życia i nieakceptowania siebie samego. Osiągając wiek emerytalny, ma się przed sobą,
statystycznie biorąc, jeszcze wiele lat życia wolnego od rygoru obowiązkowej pracy
zawodowej, z których można korzystać zgodnie z własnymi preferencjami, zakładając
sprzyjające okoliczności.
Człowiek starszy, oprócz niezadowalającego stanu zdrowia, musi zaakceptować też
zmiany w życiu osobistym, których wolałby uniknąć, np. wdowieństwo, samotność
i osamotnienie, opuszczenie przez dzieci domu rodzinnego. Musi też zmierzyć się z
poczuciem niepotrzebności, odsunięcia na „boczny tor” wynikającego z zaprzestania pracy
zawodowej. W wieku emerytalnym ulegają zerwaniu liczne stosunki między ludzkie,
wynikające z faktu pracy zawodowej, natomiast pozostałe kontakty ulegają zwykle
znacznemu zawężeniu do grona najbliższej rodziny, sąsiadów i znajomych. W miejsce
aktywności zawodowej nierzadko pojawia się pustka i nadmiar czasu wolnego, z którym nie
wiadomo, co zrobić i jak go zagospodarować. Niektórzy seniorzy postrzegają czas po
przejściu na emeryturę jako marny substytut poprzedniego czynnego, interesującego i
ważnego życia. Takie myślenie nie sprzyja dobremu samopoczuciu i zaakceptowaniu obecnego stanu, przyczynia się do akceleracji procesu starzenia i pojawiania się jej
negatywnych skutków.
Istnieje również odmienna postawa ludzi starszych, koncentrujących się na aktywnym
udziale w życiu swoich przyjaciół, społeczności lokalnej i szerszym kontekście społecznym.
Ludzie ci wykorzystują możliwość, jaką stwarza im znaczna ilość wolnego czasu, w miarę
dobry stan zdrowia i okoliczności sprzyjające podejmowaniu różnorodnych zadań.
W literaturze przedmiotu aktywność w odniesieniu do ludzi starszych definiowana jest
w szerokim znaczeniu jako „czynny udział seniorów w życiu rodzinnym, społecznym,
kulturalnym i intelektualnym1
.
Aktywność stanowi naturalną potrzebę człowieka i posiada znamiona cechy
atawistycznej, decydującej o przetrwaniu w danym środowisku. Jej przeciwieństwo –
bierność – wiąże się najczęściej ze stanem chorobowym lub jakimkolwiek zaburzeniem
w relacjach ze światem i drugim człowiekiem2
.
W starszym wieku postawa aktywna jest nie tyle pochwalana, co wręcz ukazywana
jako niezbędna dla prowadzenia satysfakcjonującego stylu życia. W sytuacji pojawiania się
rozmaitych niedostatków, wynikających z upływu kolejnych lat życia, szeroko pojęta
aktywność może stać się sposobem niwelowania negatywnych skutków procesu starzenia się
i podkreślania istnienia pozytywnych stron starościWażne jest, aby podejmowane działania
były adekwatne do możliwości seniora, bowiem aktywność społeczna najstarszej generacji
będzie różnić się od tej prezentowanej przez młodsze pokolenia. Aktywność człowieka jest
sposobem na utrzymanie więzi i relacji z środowiskiem rodzinnym czy też lokalnym. Pozwala
również na poszerzanie dotychczasowych kontaktów towarzyskich.
Aktywność seniorów można ujmować w trzech wymiarach:
aktywność formalna, która z perspektywy starzejących się społeczeństw staje się
bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na konstruktywne przygotowanie
młodszych pokoleń do starości. Przejawami tej aktywności jest zaangażowanie seniorów w stowarzyszeniach społecznych, w polityce, wolontariacie oraz działaniach
na rzecz środowiska lokalnego;
aktywność nieformalna, odnosząca się do kontaktów i działań podejmowanych
w obrębie rodziny, przyjaciół czy też sąsiadów;
aktywność samotnicza, obejmująca rozwijanie własnych zainteresowań i hobby.
Na podejmowanie przez seniorów różnych form aktywności wpływa wiele czynników,
wykształcenie – im wyższe, tym poziom aktywności jest większy,
wpływ środowiska rodzinnego – aktywność jest zależna od osobowości, rodziny,
pochodzenia, a także od kontaktów z dziećmi, wnukami i innymi krewnymi,
stan zdrowia i poziom kondycji fizycznej – im człowiek zdrowszy i w lepszej
kondycji, tym częściej podejmuje aktywność,
warunki bytowe – mogą skutecznie ograniczać rodzaje aktywności,
płeć – więcej jest kobiet w wieku emerytalnym i to one częściej podejmują wybraną
aktywność,
miejsce zamieszkania (wieś, miasto), co wiąże się z ofertą dla seniorów,
wpływ instytucji kulturalnych – jeśli w miejscu zamieszkania prężnie działa jakaś
instytucja kulturalna, tam aktywność seniorów jest większa.
Z perspektyw ludzi starszych najważniejsze jest odczuwanie akceptacji oraz
użyteczności społecznej. Możliwość czynnego uczestnictwa w życiu społecznym pozwala
również na niwelowanie negatywnego wpływu stereotypów i przeciwdziała szybko
postępującemu procesowi starzenia się organizmu. Szeroko definiowana aktywność
społeczna, obok stanu zdrowia, stanowi determinant wysokiej jakości życia seniorów. Senior,
który pozostaje aktywny na płaszczyźnie społecznej, ma większe poczucie zadowolenia z
życia, jego kontakty towarzyskie poszerzają się, co generuje wiele prawidłowych i
konstruktywnych zachowań. Dzięki przebywaniu wśród ludzi i zaspokajaniu potrzeb,
szczególnie tych wyższego rzędu, człowiek starszy zyskuje wiele pozytywnych bodźców,
które pozwalają mu na perspektywiczne patrzenie w przyszłość. Bez wątpienia działania
społeczne stają się swego rodzaju sposobem na radzenie sobie z poczuciem pustki, bezsensu,samotności czy osamotnienia, które bardzo często pojawiają się u seniorów. Pomimo iż osób
bliskich w życiu człowieka starego ubywa, posiada on możliwość nawiązywania nowych,
interesujących znajomości, które dają szanse na przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych
i niwelują poczucie starzenia się.
Aktywność społeczna seniorów jest coraz bardziej propagowana przez instytucje
państwowe i organy pozarządowe, które podkreślają płynące z niej korzyści. Jak zauważa
M. Braun-Gałkowska, „najważniejszym jest zrozumienie, że starość nie stanowi zmniejszenia
możliwości, ale ich zmianę”. Ludzie starsi chcą być wartościowymi członkami środowisk, w
których mieszkają i umiejętnie kształtować swoją przestrzeń życiową, pozwala im to łagodzić
wiele zmian związanych z procesem starzenia się organizmu, aktywność społeczna jest więc
postrzegana jako sposób na przeciwdziałanie temu procesowi.
Projekt dofinansowany ze środków Rządowego Programu Aktywności Społecznej Osób Starszych
na lata 2014 – 2020