Biuro Projektu: Polskie Stowarzyszenie Szczęśliwych Emerytów
z siedzibą w Legnicy, ul. Witelona 10 p.307, 59-220 Legnica,
tel. 604184190, e-mail:psszelegnica@vip.wp.pl ,barbara-galant@wp.pl
www.ukaszz7.sg-host.com
www.facebook.com/Polskie-Stowarzyszenie-Szczęśliwych-Emerytów
Legnica, 5.10.2017
W Polsce większość osób po 60. roku życia nie pracuje zawodowo. Niekiedy jest to
świadomy wybór. Jednak coraz częściej jest to konieczność wynikająca z trudnej sytuacji
osób starszych na rynku pracy. Choć ta sytuacja z roku na rok się poprawia, to Polska nadal
pod względem aktywności zawodowej seniorów jest na jednym z ostatnich miejsc wśród
krajów Unii Europejskiej. Polacy żyją coraz dłużej, są coraz zdrowsi i wielu z nich po
przejściu na emeryturę mogłoby jeszcze pracować w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu
pracy.
Szczególnego znaczenia nabiera tu więc aktywność społeczna osób starszych.
Z reguły jest ona alternatywą dla ich aktywności zawodowej, z której muszą lub chcą
rezygnować. Brak konieczności wychodzenia do pracy to dla osób starszych wolny czas,
który trzeba zagospodarować, a co za tym idzie jest to zmiana sposobu życia, zmiana relacji
społecznych i rodzinnych. Pojawia się też kwestia budowania pozycji społecznej seniora,
która nie może już dłużej wynikać z wykonywanej przez niego pracy zawodowej. Aktywność
społeczna osób starszych jest również szansą na stworzenie przez nich nowych relacji
międzyludzkich, co przeciwdziała ich izolacji i samotności, dostarcza im satysfakcji oraz
poczucia, że są potrzebni i mogą wiele dać innym. Taka aktywność to dla seniorów także
możliwość rozwoju, zdobywania nowych doświadczeń życiowych, kompetencji
ułatwiających im codzienne życie. Wraz z wiekiem spada sprawność organizmu i zwiększa
się ryzyko chorób i niepełnosprawności. To z pewnością jedna z przyczyn mniejszej
aktywności zawodowej czy społecznej seniorów.
Bierność w życiu zawodowym, ograniczenie kontaktów międzyludzkich ewidentnie
przyczynia się do pogorszenia kondycji psychicznej i fizycznej osób starszych. I odwrotnie,
wszelkie działanie (w sferze zawodowej czy społecznej) jest dla nich nie tylko sposobem zachowania dobrej formy, lecz także możliwością budowania swojego prestiżu, określenia
swojej roli we wspólnocie, także rodzinnej.
Praca zawodowa czy społeczna jest często podstawowym, a nierzadko jedynym
bodźcem do podejmowania aktywności życiowej – dodaje sensu istnienia, motywuje do
wychodzenia z domu, do dbania o wygląd, kondycję fizyczną i psychiczną; zależność ta
najbardziej widoczna jest na przykładzie osób samotnych, które nie mogą realizować się w
rodzinie, pełniąc rolę dziadka czy babci. Obowiązki zawodowe pozwalają wielu osobom
starszym odnaleźć własną wartość i użyteczność. Praca to także jedna z niewielu możliwości
przebywania z innymi, nawiązywania kontaktu ze światem zewnętrznym. Aktywność
społeczna dla osób starszych to lek na nudę, samotność i depresję, to sposób na zachowanie
dobrej kondycji psychicznej i fizycznej, to metoda tworzenia dla nich społecznego wsparcia.
Aktywność społeczna seniorów to także wiele pożytku dla innych. To przede
wszystkim możliwość wykorzystania potencjału osobowego osób starszych, ich energii,
latami zdobywanej wiedzy życiowej i zawodowej. To również szansa na przekazywanie
wartości, tradycji, kultury, historii młodym pokoleniom, czyli budowanie społecznej
i narodowej tożsamości młodzieży. Aktywność społeczna to dla seniorów także droga do
utrzymania przez nich samodzielności życiowej, a przez to mniejsze obciążenie rodzin
i innych członków społeczeństwa opieką nad osobami starszymi. Ogólny obraz aktywności
osób starszych w Polsce nie jest optymistyczny.
W wielu obszarach działalność seniorów jest niewielka. Choć są wśród nich grupy
zaangażowane w projekty organizacji pozarządowych czy wolontariat, to jednak nadal należa
one do rzadkości, a szkoda, bo wiek senioralny posiada ogromny potencjał, który jest
niewykorzystany ze szkodą dla samych seniorów.
Aktywność osób starszych kształtowana jest przez wiele czynników. Przede
wszystkim co wymaga ważnego podkreślenia wpływ na ta aktywność mają sami seniorzy.
Osoby, które nie praktykowały wcześniej działań społecznych, nie mają związanych z tym
nawyków i przyzwyczajeń, bardzo często nie wiedzą, w jaki sposób w takie działania się
angażować, a niekiedy po prostu strach przed ośmieszeniem czy odrzuceniem powstrzymuje
je przed podjęciem aktywności. U niektórych osób starszych włączanie się w życie społeczne
warunkowane jest ograniczeniami wynikającymi ze stanu zdrowia, u niektórych zaś z trudnych warunków bytowych. W wielu jednak przypadkach seniorzy nie mają dostępu do
odpowiadających ich potrzebom i możliwościom ofert aktywizacji bądź też mają utrudniony
dostęp, na przykład przez konieczność uciążliwego dojazdu. Nie zawsze też osoby starsze,
w kontekście ich społecznego angażowania się, spotykają się z odpowiednim wsparciem ze
strony rodzin, sąsiadów czy znajomych.
Niska aktywność społeczna seniorów rodzi przede wszystkim zagrożenie wystąpienia
ich społecznej marginalizacji. To zjawisko może przybierać na sile, bo polskie społeczeństwo,
podobnie zresztą jak społeczeństwa Zachodu, starzeje się. Oznacza to, że w ciągu następnych
25 – 30 lat procent osób starszych w polskim społeczeństwie będzie się zwiększał. Jest to
skutek, z jednej strony, wydłużającego się ludzkiego życia, z drugiej – zmniejszającej się
liczby urodzeń.
„Od 1995 roku co miesiąc przybywa na świecie milion osób, które ukończyły 60. rok
życia. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), w 2025 roku liczba osób
w wieku 60 i więcej lat będzie wynosić na świecie 1,2 mld, a w 2050 osiągnie wielkość 2 mld
14. Według prognoz GUS-u, w 2035 roku liczba osób w wieku poprodukcyjnym wyniesie
prawie 9,6 mln (stan na 2015 rok to 6,2 mln). Natomiast udział osób w wieku
poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności będzie stanowił 26,7%, co oznacza (w
porównaniu do 2008 r.) jego wzrost o ponad 10%. Liczba osób w wieku 60 -65 lat i więcej
będzie się zwiększała przeciętnie o ponad 100 tys. rocznie”1
.
Osoby starsze to ogromny potencjał, który może i powinien być wykorzystany przez
organizacje pozarządowe i społeczności lokalne. To przede wszystkim nieocenione źródło tak
zwanej wiedzy pragmatycznej czyli wiedzy budowanej na podstawie długoletnich życiowych
i zawodowych doświadczeń. To także umiejętności praktyczne, przydatne innym czy też czas,
który osoby starsze mogą poświęcić na pracę w organizacji pozarządowej czy społeczności
lokalnej.
1). Badanie: „Jak się żyje osobom starszym w Polsce?”, GUS 2015.
